ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΣΤΡΥΜΟΝΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ:
ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ INTERREG IIIA / PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ
75% Ε.Τ.Π.Α. – 25% Π.Δ.Ε
Σκοπός – Φυσικό αντικείμενο
Για τον προγραμματισμό των αρδεύσεων των καλλιεργειών σε περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλες και εντατικά καλλιεργούμενες εκτάσεις σημαντικό ρόλο παίζει η γνώση των ημερήσιων αναγκών των καλλιεργειών σε νερό, που βασίζεται σε μετεωρολογικά στοιχεία, που προέρχονται από αντίστοιχο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών. Χώρες με παράδοση στην ορθολογική διαχείριση των υδάτων τους, αναφορικά με τις αρδεύσεις, όπως ΗΠΑ, Αυστραλία, Ισραήλ κ.λ.π., διαχειρίζονται το αρδευτικό νερό με βάση στοιχεία εξατμισοδιαπνοής που προκύπτουν από δίκτυα τέτοιων σταθμών.
Αντικείμενο και προσδοκόμενο αποτέλεσμα του έργου είναι η εξοικονόμηση των χρησιμοποιούμενων υδατικών πόρων, στο ελληνικό τμήμα της υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα, μέσω του υπολογισμού της ημερήσιας εξατμισοδιαπνοής με τη χρήση πλήρως αυτοματοποιημένων μετεωρολογικών σταθμών. Η ενέργεια αυτή είναι καινοτόμα στην Ελλάδα, αφού δεν υπάρχει παρόμοιο σύστημα παρακολούθησης και πληροφόρησης διαχείρισης του νερού στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο αυτού του έργου δημιουργήθηκε βάση δεδομένων, που καταγράφει διαχρονικά τις κλιματικές παραμέτρους, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον υπολογισμό της εξατμισοδιαπνοής αναφοράς και για την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης. Η αειφόρος διαχείριση των υδατικών πόρων είναι μέγιστης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής σημασίας σε μια περιοχή μεγάλης οικολογικής προτεραιότητας, όπως είναι η υδρολογική λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα και θα αποτελέσει τη βάση για μελλοντική αξιοποίηση της εφαρμογής και σε άλλες ελληνικές υδρολογικές λεκάνες.
Μετά από διεξοδική έρευνα της ευρύτερης περιοχής μελέτης και συνεκτιμώντας το σύνολο των επαφών που είχε η ομάδα έργου με τους φορείς διαχείρισης των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης, προτείνεται η ανάπτυξη της πιλοτικής εφαρμογής στην περιοχή αρμοδιότητας του Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας του Ν. Σερρών, περιοχή Λ5, όπως αυτή φαίνεται στον επισυναπτόμενο χάρτη «Αρδευτικά Έργα Πεδιάδας Σερρών».
Επιπρόσθετα κριτήρια επιλογής της ανωτέρω περιοχής μελέτης είναι η έκταση των 60.000 στρεμμάτων περίπου, που είναι ικανή να δώσει ορθά πιλοτικά αποτελέσματα, το γεγονός ότι στην περιοχή λειτουργεί ήδη συλλογικό αρδευτικό δίκτυο υπό πίεση, στο οποίο είναι δυνατός ο κεντρικός προσδιορισμός των ποσοτήτων ύδατος που χρησιμοποιούνται, καθώς επίσης και το γεγονός ότι στην επιλεχθείσα περιοχή καλλιεργούνται εκτεταμένα οι τρεις βασικές καλλιέργειες της περιοχής, δηλαδή το βαμβάκι, το καλαμπόκι και η μηδική. Στην περιοχή αρμοδιότητας του Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας του Ν. Σερρών επιλέχθηκαν αγροτεμάχια με τις τρεις βασικές καλλιέργειες για την εκτέλεση του πειραματικού μέρους του έργου.
Τα αγροτεμάχια έχουν τέτοια χωρική κατανομή εντός της περιοχής του Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας, ώστε τα αποτελέσματα των πειραμάτων να είναι αντιπροσωπευτικά για το σύνολο της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Μετά από συνεννόηση και σύμφωνη γνώμη του υπεύθυνου καλλιεργητή αρδεύτηκαν με βάση τις προβλεπόμενες ανάγκες των καλλιεργειών από τα στοιχεία του εγκατεστημένου δικτύου των υδρομετεωρολογικών σταθμών. Επίσης, στα αγροτεμάχια μελέτης εξετάστηκαν οι υδροδυναμικές παράμετροι του εδάφους, η μεταβολή της υγρασιακής κατάστασης των εδαφών κατά τη διάρκεια της αρδευτικής περιόδου, η απόδοση των καλλιεργειών, ο τρόπος άρδευσης κλπ.
Με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων και την έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση των ενδιαφερόμενων για τις ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό στην πιλοτική περιοχή εφαρμογής του έργου (Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας), έγινε ψηφιοποίηση του ανάγλυφου (ισοϋψείς) της περιοχής, των υπαρχόντων αρδευτικών και στραγγιστικών δικτύων και των αγροτεμαχίων. Η ψηφιοποίηση έγινε σε εύχρηστη κλίμακα, ώστε η ακρίβεια των δεδομένων να είναι κατάλληλη για το μέγεθος της παρούσας πιλοτικής εφαρμογής, αλλά και για μελλοντική χρήση τους στο σύνολο της λεκάνης του π. Στρυμόνα. Η ψηφιοποίηση, η ανάλυση και η σύνθεση των γεωγραφικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών.
Παράλληλα με τη δημιουργία του ψηφιακού υποβάθρου της πιλοτικής περιοχής εφαρμογής σχεδιάστηκε – αναπτύχθηκε και η βάση των δεδομένων των μετεωρολογικών στοιχείων. Η βάση αυτή περιέχει τα μετεωρολογικά στοιχεία τριών (3) σταθμών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ευθύνης του Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας και συγκεκριμένα στα αντλιοστάσια Α9, Α11 και Α12. Επίσης, για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε κατάλληλο λογισμικό για τη λήψη, συγκέντρωση και επεξεργασία των μετεωρολογικών στοιχείων. Το λογισμικό αυτό ρυθμίστηκε για τις ιδιαίτερες συνθήκες της πιλοτικής περιοχής εφαρμογής, ώστε να εξάγει έγκαιρα και έγκυρα αποτελέσματα σχετικά με την πραγματική εξατμισοδιαπνοή των καλλιεργειών και των αναγκών τους σε νερό.
Όπως αναφέρθηκε, η λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα στο Ελληνικό τμήμα αποτελεί μια περιοχή μεγάλης οικολογικής προτεραιότητας με εντατικές καλλιέργειες. Στο πλαίσιο εξοικονόμησης των χρησιμοποιούμενων υδατικών πόρων καθώς και της προστασίας του περιβάλλοντος θα γίνει εγκατάσταση ενός δικτύου μετεωρολογικών σταθμών σε όλη τη λεκάνη μέσω κάποιας νέας χρηματοδότησης. Το δίκτυο αυτό θα αποτελέσει το αρχικό βήμα, πάνω στο οποίο θα στηριχθεί η άρδευση της λεκάνης του π. Στρυμόνα, αφού οι αρδεύσεις σήμερα αποτελούν την πιο υδροφόρα δραστηριότητα όχι μόνο της περιοχής μελέτης αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Έτσι παράλληλα με την πιλοτική εφαρμογή στον Τ.Ο.Ε.Β. Νιγρίτας συντάχθηκε μελέτη για την εγκατάσταση ενός δικτύου μετεωρολογικών σταθμών για όλες τις αρδευόμενες περιοχές της λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα.
Για την υλοποίηση του έργου δεν υπάρχει κανένας περιβαλλοντικός περιορισμός ούτε προωθούνται ενέργειες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε παρεκκλίσεις από προδιαγραφές/οδηγίες ή διατάξεις του εθνικού ή/και κοινοτικού δικαίου. Αντίθετα, το έργο συμβάλλει στην ορθολογική διαχείριση του επιφανειακού ύδατος, κατεύθυνση την οποία ασπάζεται τόσο η εθνική νομοθεσία (Ν.3199/03) όσο και η Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΕ.
Αναμενόμενα αποτελέσματα
Τα αναμενόμενα αποτελέσματα της μελέτης και τα οφέλη είναι τα εξής:
- Ορθολογική Διαχείριση των υδάτων. Δίνεται η δυνατότητα ορθολογικής διαχείρισης των διαθέσιμων υδατικών πόρων, από τους φορείς διαχείρισης του αρδευτικού νερού, με εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας σε περιπτώσεις υπερκατανάλωσης. Με την ορθολογική διαχείριση του αρδευτικού νερού εξοικονομούνται σημαντικές ποσότητες νερού τόσο για άλλες χρήσεις όσο και για το περιβάλλον.
- Δυνατότητα εφαρμογής ορθολογικής άρδευσης. Η γνώση της ημερήσιας εξατμισοδιαπνοής των καλλιεργειών παίζει σημαντικό ρόλο στην ορθολογική διαχείριση του αρδευτικού νερού γεγονός που βελτιώνει τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά της απόδοσης των καλλιεργειών.
- Δραστηριοποίηση των φορέων. Εμπλέκονται πλέον ενεργά και στην ουσία της διαχείρισης του αρδευτικού νερού οι αρμόδιοι φορείς και δραστηριοποιείται επιτελικά η Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας μετουσιώνοντας σε πράξη τις επιταγές της Εθνικής (3199/2003) και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας (60/2000) για το νερό.
- Δημιουργείται συνείδηση ορθολογικής χρήσης του νερού. Οι καλλιεργητές εκτιμάται ότι θα συμμετέχουν ενεργά στην υλοποίηση του προγράμματος και θα αποκτήσουν συνείδηση ορθολογικής χρήσης του νερού.
- Διασυνοριακή Διαχείριση. Με τη συνεχή συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ των δύο χωρών, η υλοποίηση του έργου συνεισφέρει στην ολοκληρωμένη διαχείριση της διασυνοριακής λεκάνης και στην προστασία της περιοχής, που είναι υψηλής οικολογικής προτεραιότητας.
Περισσότερα: http://balkenv.mine.nu:9088/index.html